Türkiye'nin uzay yolu haritası

Bugün çok ama çok dağınık bi konuyu toparlamaya çalışacagım. Türkiye'nin uzay yolu hepinizin malumu pek bilinmiyor veya yarım aksettiriliyor konuya geniş bir perspektiften bakmalıyız diye düşünüyorum. Türkiye'de mikro uydulara bile bi garip bakan zihniyetin mikro uydunun işlevinden bi haber olması konusunda hepimiz muteberiz. Bu üçüncü araştırmam ve iptidai olamadım sanırım yazmak ve araştırmak insanı bi saatten sonra sakinliğe sevkediyor. Keyifli okumalar.

Grafikten özgü ürünlerin çoğu servis edilmedi o yüzden sizle paylaşmak istemedim. Resmi siteler / forumlar hariçi güvenemediğim için bırakmadım dilerseniz göz atabilirsiniz.

17 Ağustos 2011’de Rusya’dan fırlatılan RASAT uydusu, güneşe eş zamanlı dairesel yörüngede ve 700 kilometre irtifada bulunmaktadır. RASAT, yörünge özelliği sayesinde Dünya’nın her yerinden görüntü alabilmektedir. 7,5 metre siyah-beyaz ve 15 metre çok bantlı uzamsal çözünürlükte süpürçek kameraya sahiptir. Yeniden ziyaret zamanı ortalama 4 gün olan RASAT, 3 eksende kontrol edilebilmektedir. Her bir çerçeve görüntüsünün boyutları 30 km x 30 km olup,  960 km uzunluğuna kadar şeri görüntü alınabilmektedir.

Tasarım ömrü üç yıl olan RASAT, 17 Ağustos 2017 tarihi itibariye yörüngesindeki altıncı yılını doldurmuştur. RASAT,  6 yıl süresinde yörüngesinde 32035 tur atmış, toplam 2080 görüntüleme görevi gerçekleştirerek, 12.724.200 km2 lik alanı görüntülemiştir.

Türk mühendislerince tasarlanan ve 2012 yılında gerçekleştirilen fırlatma operasyonu ile görev yörüngesine yerleştirilmiş olan  GÖKTÜRK-2,  ülkemizde özgün olarak geliştirilen ilk yüksek çözünürlüklü yer gözlem uydusudur.

Proje Süreci:

Yüksek yerlilik oranı ile üretilen 2,5 m Çözünürlüklü Görüntüleme Amaçlı Bilimsel Araştırma ve Teknoloji Geliştirme Uydusu Göktürk-2

• Milli Savunma Bakanlığı

• TÜBİTAK Başkanlığı ve

• TÜBİTAK UZAY - TUSAŞ İş Ortaklığı arasında

13 Nisan 2007 tarihinde imzalanan ve 01 Mayıs 2007 tarihinde yürürlüğe giren sözleşme kapsamında üretilmiştir. GÖKTÜRK-2 Projesi ile öncelikli ihtiyaçlar kapsamında TSK'nın ve özelinde Hv.K.K.lığının ihtiyaç duyduğu hedef istihbaratı ile sayısal ve coğrafi veri üretimine yönelik uydu görüntülerinin elde edilmesi; tali ihtiyaçlar kapsamında ise diğer kamu kurum/kuruluşları ile üniversite ve araştırma kurumlarının uydu görüntüsü isteklerinin karşılanması hedeflenmiştir.

Yüksek yerlilik oranıyla üretilen ve 2,5 metre çözünürlüğe sahip gözlem uydusu, Türkiye'nin savunma, çevre, şehircilik, tarım ve ormancılık alanlarında önemli ihtiyaçlarına cevap vermektedir. GÖKTÜRK-2 Uydu Sistemi ile, TSK'nın uydu görüntüsü ihtiyaçları ile birlikte diğer kamu kurum ve kuruluşlarının gözlem ve araştırma ihtiyaçları da milli imkan ve yeteneklerle karşılanmış olacaktır. Proje kapsamında;

• Anten yerleşim modeli,

• Yapısal yeterlilik modeli,

• Yeterlilik modeli,

• Uçuş modeli olmak üzere toplam dört uydu modeli üretilmiştir.

GÖKTÜRK-2 Uydusu'nun fırlatma öncesi uğurlama töreni 06 Kasım 2012 tarihinde, Jiuquan Fırlatma Üssü'ne intikali ise 22 Kasım 2012 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Uydu,18 Aralık 2012 tarihinde Türkiye saati ile 18.13'te Çin'deki Jiuquan Fırlatma Üssü'nden uzaya fırlatılmış ve 18.25'te Dünya' dan yaklaşık 685 km yükseklikteki yörüngesine başarılı bir şekilde yerleştirilmiştir. GÖKTÜRK-2 Teknik Özellikleri:

GÖKTÜRK-2, yaklaşık 640 km.lik bir şeridin görüntüsünü tek geçişte indirebilecek kadar yüksek hızlı bir veri haberleşmesine sahiptir. Görüntü çekimi ve bunların yer istasyonuna indirilmesi konusunda herhangi bir uluslararası kısıtlama söz konusu değildir.

GÖKTÜRK-2 Uydusu;

• Spot • Geniş Alan • Şerit • Stereo görüntüleme kabiliyetlerine sahiptir.

Dünya'nın her yerinden görüntü alma ve iletişim konisi içinde aktarma kabiliyetine sahip olan GÖKTÜRK-2 Uydusunun, ülkemizin savunma, çevre ve şehircilik, tarım ve ormancılık vb. alanlarında uydu görüntüsü ihtiyaçlarını karşılaması planlanmaktadır.

Yukarıdaki şekilde, Uydunun yörünge hareketi esnasında Dünya'nın da kendi etrafında dönmesi nedeniyle oluşan yer izindeki kayma ve bu yer izlerinin oluşumu gösterilmektedir. Uydunun teknik özellikleri aşağıdaki gibidir.

Yörünge                                   : Güneş Eş zamanlı Yörünge Yörünge Yüksekliği                   : ~ 700 km Dünya Çevresindeki Tur Süresi   : ~ 98 dakika Günlük yer istasyonu Temas Süresi   : ~ 40 dakika (gündüz+gece) Global Gözlem Alanı Kabiliyeti   : Bütün Dünya Tekrar Ziyaret Zamanı                   : Ortalama 2,5 gün Uydu Kütlesi                            : < 409 kg. Görüntü Depolama Kapasitesi           : 8 GB + 32 GB Siyah - Beyaz Çözünürlük              : 2,5 m Renkli Çözünürlük                        : 5 m Görev Ömrü                                : 5 yıl

TURKSAT 6A, Türkiye’nin yerli olarak geliştirilecek ve bu alandaki yeteneklerimizi daha da ileri götürmeyi amaçlayan ilk haberleşme uydusu projesidir. 1994 yılında göreve başlayan TURKSAT 1B ve takip TURKSAT 1C, 2A, 3A ve 4A uydularından beri Türkiye bu alanda hizmet sağlamaktadır. Ancak bu uydular yabancı firmalardan temin edilmiştir. TURKSAT 6A projesinde ise TÜBİTAK UZAY, RASAT ve GÖKTÜRK-2 projelerinde kazanılan uzay alanındaki tecrübelerinden de faydalanarak, proje ortakları TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile birlikte milli haberleşme uydu platformunu geliştirmektedir.

TURKSAT 6A Projesi 15 Aralık 2014 tarihinde başlamıştır. Projenin toplam süresi 60 ay olarak planlanmıştır. Projede yörüngede görev yapacak olan uçuş modelinin yanı sıra yer testlerinde kullanılmak üzere sistem seviyesinde ilave modeller de geliştirilmektedir.

TURKSAT 6A Projesine, TÜBİTAK ve “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı” tarafından fon sağlanmaktadır. Yörünge42° Doğu Faydalı Yük 20 Ku-Bant Aktarıcı Hizmet Ömrü> 15 yıl Kuru Kütle~1700 kg Toplam Kütle ~4000 kg Güç Üretimi~7 kW (Ömür Sonu) Fırlatma Tarihi

T.C. Kalkınma Bakanlığının 2013 yılı yatırım programında 2013K120790 numara ile yer alan İMECE Uydu Sistemleri Alt Yapı Projesi; BİLSAT, RASAT ve GÖKTÜRK-2 Tecrübesiyle «Metre Altı Uydularda» kullanılabilecek uydu alt sistemlerinin ülke içerisinde geliştirilmesi için gereken alt yapının oluşturulmasını hedeflemektedir.

Proje kapsamında TÜBİTAK UZAY bünyesinde aşağıdaki alt yapılar geliştirilecektir;

•  Hiperspektral Uydu Kamerası Alt Yapısı

•  Elektro Optik Uydu Kamerası Alt Yapısı

•  Haberleşme Sistemi Alt Yapısı 

•  Yıldızizler Alt Yapısı

•  Güneş Algılayıcısı Alt Yapısı

•  Tepki Tekeri Alt Yapısı

•  Yeni Nesil Uçuş Bilgisayarı Alt Yapısı

İlk roketli uzay uçuşunu gerçekleştiren Lagari Hasan Çelebi'den adını alan milli gözlem uydumuz Lagari, 2019 yılında göreve başlayacak. Mikro yapısı ile dikkat çeken Lagari 60 ila 65 kg arasında bir ağırlığa sahip olacak. Boyutuna rağmen yüksek çözünürlüklü fotoğraflamalar yapacak olan Lagari, Türkiye'nin uzay macerasına yeni bir soluk kazandıracak. 

Avrupa Birliği QB50 projesi kapsamında geliştirilmekte olan HAVELSAN ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ‘nin ortak çalışması HAVELSAT ve BeEagleSat küp uyduları uzaya bırakıldı . Bu iki uydu Belçika’da yerleşik von Karman Enstitüsü (VKI) tarafından yürütülen Avrupa Birliği FP7 projesi 50 küp uyduluk QB50’nin parçası. QB50 projesi kapsamında akademik kurumlar tarafından geliştirilen küp uyduların termosfer tabakasına yerleştirilmesi ile yerinde çok noktadan ortam ölçümleri yapılması, yapılan ölçümlerin Dünya’nın farklı yerlerinde bulunan yer istasyonları tarafından toplanması, toplanan bilgilerin paylaşılması amaçlanıyor. Bu yeni ölçümlerle mevcut termosfer modellerinin iyileştirilmesi hedefleniyor.

Uydulara ait teknik detaylar ve frekans bilgilerine buradan ulaşılabilmektedir.

Dönence Projesi sözleşmesi TÜBİTAK, Milli Savunma Bakanlığı ile TAI arasında 15 Haziran 2007 tarihinde imzalanmıştır. 

Uydu Yönelim Kontrolü için Moment Kontrol Jiroskobu ve Enerji Saklayabilen Değişken Hızlı Moment Kontrol Jiroskobu geliştirilmesi amacıyla TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Geliştirme Projeleri Destekleme Programı (1007) kapsamında TAI Ana Yüklenici’liğinde yürütülen faaliyetlerle, takvime uygun şekilde tüm proje hedeflerine başarıyla ulaşılmış ve 15 Haziran 2010 tarihinde İhtiyaç Makamı onayı ile proje tamamlanmıştır.

DÖNENCE Projesi’nde:  Uydu Yönelim Yörünge Kontrol Alt Sistemine ait gelişmiş bir eyleyici olan uzay kalifiye Moment Kontrol Jiroskobu Seti ve Uydu yönelim kontrol eyleyicilerine özelleşmiş donanım döngüde test altyapısı kapsamında uydu yönelim kontrol laboratuvarı geliştirilmiştir.

DÖNENCE Projesi kapsamında, uydu yönelim kontrol sistemlerinde kullanılmak üzere uzay kalifiye Moment Kontrol Jiroskopları (MKJ) ve ilgili sürücü ve yönelim kontrol donanım/yazılımlarının yanı sıra yönelim eyleyicisi olma özelliğine ek olarak birer mekanik enerji saklama aracı olan Enerji Saklayan Moment Kontrol Jiroskobu (ESMKJ) prototipleri de tasarlanmış ve üretilmiştir.

TAI Uzay Sistemleri tarafından ECSS standartları rehber alınarak Milli olarak geliştirilen ve çevresel testleri başarıyla gerçekleştirilen Moment Kontrol Jiroskobu Uçuş Modelleri, tüm donanım ve yazılımları ile uzayda kullanıma hazırdır.

MOMENT KONTROL JİROSKOPLARI SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ:

• Proje kapsamında Moment Kontrol Jiroskoplarına (MKJ) ilişkin tüm tasarım ve üretim aşamaları Avrupa Uzay Ajansı (ESA) Kalite Standartlarına uygun olarak yürütülmüş olup, ürünlere ilişkin çevresel testler ise ECSS-E-10-03A kapsamında gerçekleştirilmiştir.

• MKJ kümesindeki her bir MKJ diğerinden bağımsız olarak EIA RS422 veri yolu üzerinden yönetilebilmektedir.

• Moment Kontrol Jiroskobu Uçuş Modelleri uydu platformlarında hiçbir destek ekipmanı ya da ek arayüz birimine ihtiyaç duymadan görev yürütebilmektedir.

Small-GEO Haberleşme Uyduları

Proje ile katma değeri oldukça yüksek olan uzay sistemleri alanında yurtiçi ve yurtdışı uydu operatörlerinin ihtiyaçlarını aynı anda karşılayacak teknik özelliklerde bir sisteme yönelik ön çalışmalar yapılacak ve küresel pazar için de oldukça yeni ve dikkat çekici olan "Small-GEO" konseptinde geliştirilecektir.

Small-GEO Uydusu kavramı dahilinde yürütülecek  faaliyetler ile bir fırlatıcıya birden fazla haberleşme uydusu sığdırılarak fırlatma maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla uydu alt sistemleri tümüyle optimize edilecektir. Fırlatma maliyetlerinin düşürülmesi için bir diğer önlem, uydunun yeni nesil elektrikli itki sistemleri ile donatılarak uzaya gönderilen kütlenin düşürülmesi olacaktır.

Yapılacak çalışmalar ile detayları belirlenecek Small-GEO Uydusunun 1 ila 2 ton kütle aralığında olması ve 16 ila 22 alıcı/verici (transponder) taşıması planlanmaktadır.

TAI tarafından geliştirilecek Small-GEO Uydusu sivil haberleşme hizmetlerine ilave olarak askeri amaçlı veri transferi için de kullanılabilecektir.

"Small-GEO" Nedir?

Small-GEO; televizyon yayını, multimedya uygulamaları, mobil ve sabit internet erişimi, güvenli haberleşme gibi geleneksel haberleşme uydusu fonksiyonlarını performans düşümü olmadan karşılayabilen, nispeten daraltılmış hacimli konfigürasyona sahip, maliyet etkin haberleşme uyduları konseptidir.

Küresel pazarda "Small-GEO" olarak tanımlanan bu uydular, alışılmış haberleşme uydularına göre düşük üretim ve fırlatma maliyetleri ve yüksek performanslı yayın ve haberleşme çözümleri ile dikkat çekmektedir.

GÖKTÜRK-1

GÖKTÜRK-1 Projesine ait sözleşme, Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile TELESPAZIO arasında 13 Temmuz 2009 tarihinde imzalanmıştır. Projede TAI, Ana Yükleniciye karşı sorumlu olduğu birçok iş paketine doğrudan katılım sağlamaktadır. Doğrudan katılım dışında GÖKTÜRK-1 Uydusunun bazı uçuş bileşenleri de TAı tarafından üretilmektedir.

GÖKTÜRK-1 Programının amacı; coğrafi kısıtlama olmaksızın dünya üzerinde herhangi bir bölgeden askeri istihbarat amaçlı yüksek çözünürlüklü görüntü elde edilmesine imkan tanıyacak; aynı zamanda orman alanlarının kontrolü, kaçak yapılaşmanın takibi, doğal afet sonrası en kısa sürede hasar tespiti, ürün rekolte tespiti, coğrafi harita verilerinin üretilmesi gibi pek çok sivil faaliyet alanında da görüntü ihtiyacını karşılayacak bir uydu sisteminin tedarik edilmesidir.

GÖKTÜRK-1 Projesi kapsamında uzay ve uydu sistemlerine yönelik teknoloji, uzman insan gücü ve alt yapı geliştirilmenin yanı sıra ülkemizin, gelecekteki gözlem ve haberleşme uydularının yurtiçinde üretilmesine yönelik kritik bir altyapı olan Uydu Montaj, Entegrasyon ve Test Merkezine sahip olması projenin stratejik hedefi haiz kazanımları arasında tanımlanabilir.

GÖKTÜRK 3 3 Ocak 2013 tarihinde yapilan Savunma Sanayii Icra Komitesi (SSIK) toplantisinda; Sentetik Açiklikli Radar (SAR) görüntüsü alma özelligi tasiyacak GÖKTÜRK-3 Uydu Projesi'nin, TÜBITAK Uzay ve ASELSAN'in destegiyle milli olarak gelistirilmesi için, TUSAS-Türk Havacilik ve Uzay Sanayii A.S. ile sözlesme görüsmelerine baslanmasina karar verilmistir. Bu dogrultuda yürütülen yogun çalismalar sonucunda sözlesme görüsmeleri tamamlanarak, GÖKTÜRK-3 SAR Uydu Sistemi Gelistirme Projesi Ön Tasarim Sözlesmesi, SSM ve TUSAS arasinda, 8 Mayis 2013 günü, IDEF 2013 11'inci Uluslararasi Savunma Sanayii Fuari'nda yapilan törenle imzalanmistir.

GÖKTÜRK-3 SAR Uydusu, kara, deniz ve hava sahasi sinirlarinin kisitlamalari olmaksizin gece ve gündüz her hava sartinda görüntü alma yetenegine sahip olacak ve Alçak Irtifa Yörüngesi'ne (LEO) yerlestirilecektir.

GÖKTÜRK-3 SAR Uydusu ile yüksek hassasiyetli arazi yükseklik modellerinin olusturulmasi ve topografik harita hazirlanmasi gibi yeteneklerin de kazanilmasi amaçlanmaktadir.

Askeri açidan denetim, gözetim ve tatbikat gibi faaliyetlerde, kriz bölgelerinin ve sinir olaylarinin gözetlenebilmesi ve dogal afet sonrasi hasar tespiti ve kriz yönetimi süreçlerinde görsel bilgi destegi saglanmasi, GÖKTÜRK-3 SAR Uydu Sistemi'nin temel hedeflerinden bazilaridir. Bir SAR uydusu ve bir sabit yer istasyonundan meydana gelen GÖKTÜRK-3 Uydu Sistemi, Türk Silahli Kuvvetlerinin SAR uydu görüntü ihtiyaçlarini karsilamasinin yani sira, çesitli sivil uygulama alanlarina da hizmet verecektir. Yapay Açıklıklı Radar

Genel Tanım: Sentetik aralikli radar veya SAR, birden fazla küçük radar birimi tarafindan toplanan radar görüntülerinin elektronik ortamda birlestirilmesiyle normalde daha büyük boyutta tek bir birim tarafindan elde edilen görüntüye kiyasla daha yüksek çözünürlük alinabilmesini saglayan radar cinsidir. Birden fazla alicinin anten düzlemine farkli konum ve açilarda yerlestirilmesiyle ortaya çikan yeni kolektif anten, hedeften hemen her yönde yansiyan radar dalgalarin daha kolay ve dogru sekilde toplanip karmasik yüzeyli cisimlerin de degerlendirilmesini mümkün kilar. SAR radar teknolojisi askeri amaçli uygulamalarin yaninda özellikle uzaktan algilama, petrol arama ve madencilik ile kalin atmosferlerinden dolayi yüzeyi gözle görülemeyen gezegenlerin haritalanmasinda genis kullanim alani bulmustur.

Teknik Tanım: Bir Yapay Açiklikli Radar (Sythetic Aperture Radar SAR) uçakta bulunan, uçagin uçus güzergâhini kullanarak olabilecek en büyük antenin ve yayin açiklik yüzeyinin (aperture) elektronik benzetimini (simulation) yapabilen bir sistemdir. Çok uzun bir zaman dilimi içerisinde gönderim-alim çevrimleri (PRT ler, PRT = Darbe Tekrarlama Zamani), uçagin hassas göreceli konum koordinatlari ile birlikte elektronik ortama kaydedilir. Bu çevrimler (cycles) belirli bir sayiya ulastiginda kaydedilen veriler bir bilgisayarda islenir. (Her bireysel çevrimde ortaya çikan degisik Doppler frekanslari hedefin geometrisinin çiziminde hesaba katilir.) Böylece gerçek bir antenin açiklik açisinin elverebildiginin çok ötesinde yüksek açisal çözünürlüklü bir radar resmi elde edilir.

Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) görev yükü gece ve gündüz her türlü hava şartında uydu görüntüsü ihtiyacını karşılamaktadır.

SAR görev yükü kapsamında ASELSAN,

• Haberleşme Alt Sistemi ve

• Yer Kesimi

konularında çalışmaktadır.

İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi tarafından deneysel amaçlı geliştirilen küp uydu 'UBAKUSAT', SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden Uluslararası Uzay İstasyonu'na gönderildi.

UBAKUSAT'ın Özellikleri

UBAKUSAT görev yükü olarak bir lineer transponder ve radyasyon ölçüm yapacak bir kart uydu taşımaktadır. Uydu yaklaşık 3.3kg olup 10*10*34cm boyutlarındadır. Ayrıca UBAKUSAT için geliştirilen uydu pasif yönelim sisteminin başarımı 9 serbestlik dereceli sensör kartından alınacak atalet ölçümleri ile değerlendirilecek. Ses verisi transferinde kullanılacak haberleşme uydusunun donanım gideri yaklaşık 100 bin dolar civarındadır. Uydunun 250 bin avro’luk fırlatma ücreti ise Japon hükümeti tarafından karşılanmıştır. Yörüngede 1 ila 2 yıl arası görev yapması beklenen UBAKUSAT, Mayıs 2018 başında Dünya yörüngesinde olması planlanıyor

- Burak uzay sonda roketi (calismalar 2018 de basladi) - UFA (uydu fırlatma aracı - çalışmalar 2012 de basladi) - iki projeyi roketsan geliştiriyor. - iki proje hangi durumda olduğu belli değil.

UDBH bağlı HUTGM (Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü) kuruldu.

ASELSAN ExHAM (Simple exposure experimental device) JAXA tarafından tasarlandı ve Aselsan bu modüle deneyler yerleştirdi. ExHAM modülü Eylül 2017 de UUIe gönderildi ve yerleştirildi. Bu yıl uzay görevi bittikten sonra dünyaya geri gönderilecek.